Substancje perfluoroalkilowe (PFAS)
Związki per- i polifluoroalkilowe (PFAS) to obszerna grupa obejmująca tysiące syntetycznych związków chemicznych, które mają liczne zastosowania w różnych obszarach życia i są obecne w środowisku. Wszystkie zawierają wiązania węgiel-fluor — jedne z najsilniejszych wiązań spotykanych w chemii organicznej. Oznacza to, że są one wyjątkowo odporne na rozkład podczas stosowania, a także po przedostaniu się do środowiska. Ponadto większość związków PFAS z łatwością przemieszcza się w środowisku, pokonując znaczne odległości od miejsca ich uwolnienia.
Często obserwuje się zanieczyszczenie wód gruntowych, wód powierzchniowych i gleby związkami PFAS. Oczyszczanie zanieczyszczonych obszarów jest technicznie niezwykle trudne oraz kosztowne, ponieważ większość PFAS jest trwała w środowisku. W konsekwencji tej trwałości, dopóki PFAS będą uwalniane do środowiska, ludzie i inne gatunki będą narażeni na coraz większe stężenia. Nawet jeśli wszystkie uwolnienia PFAS ustaną jutro, będą one nadal obecne w środowisku i ludziach przez kolejne pokolenia. Trwałość PFAS w środowisku oznacza również, że mają one tendencję do zanieczyszczania wód gruntowych i wody pitnej. Wiadomo także, że niektóre PFAS kumulują się w organizmach ludzi, zwierząt i roślin, powodując skutki toksyczne. Niektóre PFAS są toksyczne dla procesu reprodukcji i mogą uszkadzać rozwój płodów. Ponadto, niektóre PFAS mogą powodować raka u ludzi. Niektóre PFAS są również podejrzewane o zakłócanie ludzkiego układu hormonalnego.
PFAS są uwalniane do środowiska z bezpośrednich i pośrednich źródeł, na przykład z profesjonalnych i przemysłowych obiektów wykorzystujących PFAS, podczas korzystania z produktów konsumenckich (np. kosmetyków, wosków narciarskich, odzieży) oraz z materiałów mających kontakt z żywnością.
Regulacje PFAS na całym świecie
Od 2009 r. kwas perfluorooktanosulfonowy i jego pochodne (PFOS) są objęte międzynarodową konwencją sztokholmską mającą na celu wyeliminowanie ich stosowania. Stosowanie PFOS jest ograniczone w UE już od ponad 10 lat, na mocy rozporządzenia UE w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych (POP)
Konwencja Sztokholmska reguluje również globalną eliminację kwasu perfluorooktanowego (PFOA), jego soli i związków pokrewnych. PFOA został zakazany na mocy rozporządzenia w sprawie POP od 4 lipca 2020 r. W czerwcu 2022 r. strony Konwencji sztokholmskiej postanowiły włączyć PFHxS, jego sole i związki pokrewne do traktatu. Komisja dodała tę grupę substancji do unijnego rozporządzenia w sprawie TZO w maju 2023 r., a rozporządzenie weszło w życie 28 sierpnia 2023 r.
Ograniczenia REACH
Perfluorowane kwasy karboksylowe (C9-14 PFCA), ich sole i prekursory podlegają ograniczeniom w UE/EOG od lutego 2023 r. w następstwie decyzji podjętej przez Komisję Europejską na wniosek władz niemieckich i szwedzkich. Zaproponowano dalsze ograniczenie dotyczące kwasu undekafluoroheksanowego (PFHxA), jego soli i substancji pokrewnych. Wniosek ten został oceniony przez komitety naukowe ECHA w grudniu 2021 r. W lutym 2024 r. państwa członkowskie UE zagłosowały za przyjęciem wniosku Komisji. Ograniczenie zostanie teraz przeanalizowane przez Parlament Europejski i Radę, zanim będzie mogło zostać przyjęte.
Władze krajowe Niemiec, Danii, Holandii, Norwegii i Szwecji proponują ograniczenie obejmujące szeroki zakres zastosowań PFAS - na poparcie o\wiadczeń złożonych w Radzie ds. [rodowiska w grudniu 2019 roku. [rodowiska w grudniu 2019 r. Przedstawiły one swoją propozycję ECHA w styczniu 2023 r., a komitety naukowe ECHA obecnie ją oceniają. Ponadto w styczniu 2022 r. ECHA przedstawiła propozycję ograniczeń dla PFAS stosowanych w piankach ga\niczych. Komitety naukowe ECHA poparły wniosek w swoich opiniach sfinalizowanych w czerwcu 2023 r. Komisja Europejska wraz z krajami UE podejmie decyzję w sprawie ograniczenia w odpowiednim czasie. To zastosowanie nie jest objęte uniwersalnym ograniczeniem PFAS zaproponowanym przez pięć organów krajowych.