Obecnie, zarówno rynek konsumencki jak i producenci surowców oraz produktów żywnościowych, swoje zainteresowania coraz intensywniej kierują w stronę takich opcji, które nie wywierają szkodliwego wpływu na organizm człowieka i zwierząt. Konsumenci szukają produktów posiadających odpowiednie certyfikaty jakościowe i informacji potwierdzających stosowanie standardów zrównoważonego procesu produkcji (których gwarantem są m.in. produkty wytwarzane zgodnie z wytycznymi FEDIAF). Producenci natomiast starają się dostosować do zaostrzających się regulacji w zakresie higieny i jakości pasz oraz wytycznych dotyczących jej przechowywania i transportu. Nie ułatwiają tego m.in. powszechnie występujące mykotoksyny, które zawarte w paszy dla zwierząt i produktach spożywczych dla ludzi, w długim łańcuchu pokarmowym, ciągnącym się od pola do stołu, wpływają negatywnie na jakość i bezpieczeństwo zdrowotne pozyskiwanych produktów. To obniża jakość surowca, ale ma także konkretne negatywne skutki zdrowotne.
Mykotoksyny w paszy – co to jest i dlaczego są niebezpieczne dla zwierząt?
Mykotoksyny to toksyczne metabolity produkowane przez różne gatunki grzybów pleśniowych, które mogą zanieczyszczać pasze i surowce paszowe. Do najważniejszych mykotoksyn należą aflatoksyny, ochratoksyna A, trichoteceny (m.in. deoksyniwalenol, toksyny T-2, HT-2), fumonizyny oraz zearalenon. Mykotoksyny działają toksycznie na organizmy stałocieplne, w tym na zwierzęta hodowlane, prowadząc do schorzeń znanych jako mykotoksykoza.
Skąd się biorą mykotoksyny w paszach? Źródła i warunki powstawania
Mykotoksyny pojawiają się głównie w wyniku rozwoju grzybów pleśniowych na roślinach uprawnych, szczególnie w warunkach sprzyjających ich wzrostowi, takich jak wysoka wilgotność i temperatura. Ziarno zbóż jest szczególnie podatne na porażenie pleśnią, co czyni je głównym źródłem zanieczyszczeń paszy. Grzyby z rodzaju Aspergillus i Penicillium są odpowiedzialne za produkcję aflatoksyn i ochratoksyn, natomiast Fusarium wytwarza trichoteceny i fumonizyny.
Objawy zatrucia mykotoksynami u zwierząt hodowlanych – co musisz wiedzieć
Zatrucia u zwierząt spowodowane mykotoksynami mogą prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych, takich jak:
- obniżenie wydajności mlecznej i przyrostów masy ciała,
- zaburzenia rozrodu oraz zwiększona podatność na choroby bakteryjne i wirusowe,
- biegunki, wymioty oraz osłabienie odporności,
- uszkodzenia organów wewnętrznych oraz nowotwory w skrajnych przypadkach.
Nawet niskie stężenia mykotoksyn (już od 1 mg/kg) mogą powodować poważne problemy zdrowotne u zwierząt. Dlatego kontrola jakości paszy jest kluczowa dla zapewnienia zdrowia zwierząt hodowlanych.
Jak chronić zwierzęta przed mykotoksynami? Sprawdzone metody profilaktyki
Aby zapobiegać zatruciom mykotoksynami, należy stosować wieloaspektowe podejście. Zalecenia WHO koncentrują się na zapobieganiu zanieczyszczeniu mykotoksynami poprzez rygorystyczny monitoring, edukację publiczną oraz przestrzeganie ustalonych norm bezpieczeństwa. Przestrzegając tych wytycznych, kraje mogą lepiej chronić zdrowie publiczne przed szkodliwymi skutkami mykotoksyn w systemach żywnościowych i paszowych. Działania, które redukują ekspozycję zwierząt na mykotoksyny to m.in.:
- kontrola jakości paszy: regularne badania paszy pod kątem mykotoksyn są niezbędne. Metody takie jak analiza LC-MS/MS czy LC-FLD pozwalają na szybkie i precyzyjne oznaczanie toksyn w próbkach paszy. Sprawdź naszą ofertę badań żywności i pasz
- profilaktyka w uprawach: używanie czystego mikrobiologicznie materiału siewnego.
- stosowanie fungicydów oraz odpowiednich praktyk agronomicznych (np. terminy siewu, nawożenie).
- stosowanie sorbentów mykotoksyn: w przypadku obecności mykotoksyn w paszy warto stosować sorbenty, które neutralizują toksyny w przewodzie pokarmowym zwierząt lub bezpośrednio w surowcu paszowym.
- edukacja i świadomość: hodowcy powinni być świadomi zagrożeń związanych z mykotoksynami oraz metod ich kontroli.
Normy bezpieczeństwa pasz w UE: Limity mykotoksyn i wymagania prawne
Rozporządzenie (WE) nr 183/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawia wymagania dotyczące higieny pasz, które mają kluczowe znaczenie dla producentów pasz dla zwierząt. Przepisy regulują m.in. takie obszary jak:
- czystość pomieszczeń: pomieszczenia oraz sprzęt używane do produkcji i przechowywania pasz muszą być utrzymywane w czystości i regularnie dezynfekowane,
- ochrona paszy przed zanieczyszczeniami: pasze muszą być przechowywane w sposób uniemożliwiający ich zanieczyszczenie przez dzikie zwierzęta, gryzonie, ptaki oraz substancje chemiczne,
- oddzielanie pasz: pasze gotowe powinny być oddzielone od surowców oraz dodatków, aby uniknąć zanieczyszczenia krzyżowego,
- system HACCP,
- bezpieczeństwo mikrobiologiczne i chemiczne: pasze muszą być wolne od substancji toksycznych, w tym mykotoksyn, pestycydów oraz metali ciężkich. Regularne badania laboratoryjne są konieczne w celu zapewnienia zgodności z normami bezpieczeństwa,
- monitoring i dokumentacja: producenci są zobowiązani do prowadzenia szczegółowej dokumentacji dotyczącej: zakupu i sprzedaży pasz, ewidencji stosowania środków ochrony roślin oraz preparatów biobójczych, kontroli jakości surowców oraz gotowych produktów.
W Polsce obowiązują określone normy dotyczące maksymalnych dopuszczalnych stężeń mykotoksyn w paszach. Na przykład, maksymalna zawartość aflatoksyny B1 nie powinna przekraczać 20 μg/kg paszy. Przestrzeganie tych norm jest kluczowe dla ochrony zdrowia zwierząt oraz bezpieczeństwa produktów pochodzenia zwierzęcego.
Badania pasz na obecność mykotoksyn – dlaczego są kluczowe dla zdrowia zwierząt?
Badania paszy pod kątem mykotoksyn są niezbędnym elementem zapewnienia zdrowia zwierząt hodowlanych oraz bezpieczeństwa żywnościowego. Właściwa kontrola jakości paszy, stosowanie odpowiednich praktyk uprawowych oraz edukacja hodowców mogą znacząco ograniczyć ryzyko zatrucia mykotoksynami. Dbanie o zdrowie zwierząt to zarówno kwestia etyki jak i ekonomiki produkcji rolnej.